Het vliegplein wordt honderd jaar

Op 25 mei 1923, nota bene Hemelvaartsdag, werd het vliegveld van Deurne ingehuldigd. Dat gebeurde met een vliegmeeting. Op 20 en 21 mei wordt de honderdste verjaardag gevierd met een Stampe Fly In.

De wortels van het vliegveld in Deurne liggen op het Kiel. De 20^ste eeuw was nog maar net begonnen en de eerste Aeroclubs zagen het licht. De ‘Eerste Vliegweek van Antwerpen’ had plaats in 1909 op het Wilrijkse plein, een oefenveld van het leger, tussen de Brialmontvesten en het Nachtengalenpark. Die vliegshows trokken tienduizenden mensen en piloten met namen als baron Pierre de Caters, Jan Olieslagers en Jules Tyck werden luchthelden. WOI maakte een einde aan de bloei van de Antwerpse luchtvaart. Na de oorlog probeerden de organisatoren van weleer de draad terug op te pakken. Maar het Wilrijkse plein kon enkele jaren later niet meer als vliegplein worden gebruikt. De stad groeide en de Jan Van Rijswijcklaan werd aangelegd.

Deurne treedt in het verhaal

In 1922 startten de werkzaamheden in Deurne Zuid voor een nieuw vliegplein. Werklui nivelleerden een terrein van 80 ha en trokken daar een loods op. Het eerste luchthavengebouw was een afgedankte treinwagon. In 1923 volgde de officiële opening. De straat die leidde naar de ingang kreeg de naam van Jan Olieslagers. In datzelfde jaar begonnen Jean Stampe en Maurice Vertongen een vliegschool en wat later richtten zij een vliegtuigconstructiebedrijf op. Ze bouwden een eigen vliegtuigtype: de SV met als paradepaardje de SV4. De luchtvaart groeide snel en enkele jaren later werden regelmatige lijnvluchten ingericht. De oude treinwagon had ondertussen al plaats gemaakt voor een barak. Door de toename van de luchtvaartactiviteiten was een nieuw luchthavengebouw echter noodzakelijk. Het gebouw, in nieuwe zakelijkheid, werd tussen 1929 en 1932 neergepoot aan de westelijke kant. Maar in de verte dreigde nieuw oorlogsgeweld.

Militair vliegveld

Bij de start van WOII nam de Luftwaffe het vliegplein over. De Duitsers breidden de luchthaven uit en maakten verharde startbanen. Huizen rondom werden geconfisqueerd en een muur met prikkeldraad opgetrokken. Er verschenen mitrailleursposten en kasteel Drakenhof was het hoofdkwartier. Daar staat nu nog altijd een bunker. Van Deurne vertrokken er vluchten naar Engeland, soms driemaal daags. Toestellen kwamen soms zwaargehavend terug, of kwamen nooit terug. De machines werden nagekeken in de Erlafabrieken in Mortsel en later was er ook een onderafdeling in loodsen in het Rivierenhof. Op het einde van de oorlog gebruikten de Engelsen Deurne als aanvalsbasis tegen het terugtrekkend Duitse leger. Na de capitulatie was Deurne een tussenlandingsplaats richting VSA. De Amerikanen brachten hun landgenoten naar hier en verzamelden ze in een groot tentenkamp, Tophat genaamd, op Linkeroever. Daar vertrokken ze met boten naar hun vaderland.

Onzekere toekomst

In de jaren 50 kwam de luchthaven weer tot bloei. Maar zo beloftevol en succesrijk de jaren 50 waren, zo somber zouden de jaren 60 worden. De luchthavenactiviteiten vielen haast stil en de luchthaven zonk haast in een comateuze toestand. Een van de redenen was de te korte startbaan voor de nieuwe types vliegtuigen. De overheid overwoog de sluiting van Deurne. Een decennium later keerde de sfeer en groeide er weer belangstelling voor regionale luchthavens. Er ontstond wel protest van omwonenden omwille van milieuredenen, actiegroepen zagen het daglicht. In het nieuwe millennium werd de Krijgsbaan ingetunneld. De Vlaamse overheid voerde een vorm van publiek-private samenwerking in en ging in 2013 in zee met het Franse EGIS voor de uitbating van de luchthaven. Net voor Kerstmis ’22 besliste de Vlaamse regering dat de luchthaven operationeel mag blijven tot al zeker in 2040. Al zijn er nog twee moeilijke horden te nemen: in 2023 loopt de huidige milieuvergunning af. En er loopt nog een rechtszaak tegen de luchthaven voor vermeende bouwovertredingen in landbouwgebied.

Stampe Fly In

De 29^ste Stampe Fly In staat volledig in het teken van de 100^ste verjaardag van de luchthaven van Deurne. Danny Cabooter, voorzitter van het Stampe & Vertongen Museum vzw, licht het programma toe:

Zaterdag 20 mei 2023 van 10u tot 17u30:

• aankomst van de deelnemers
• static show
• eet- en drankgelegenheid
• diverse verkoopstands
• demonstraties door de Flight Simulator Club Belgium
• lokale vluchten
• luchtdopen met Stampe SV-4 of Piper (13u – 17u)

Zondag 21 mei 2023 van 10u tot 17u30

• airshow (tussen 13.30 en 17.30u.)
• static show
• eet- en drankgelegenheid
• diverse verkoopstands
• demonstraties door de Flight Simulator Club Belgium
• Flying Display (13u – 17u30)

Artikel tot stand gekomen met dank aan heemkundige Mandus Sprengers (‘t Vliegerke)

Foto boven: De SV4 tweedekkers die in Deurne zijn gemaakt © Stampe & Vertongen museum

Foto onder: Danny Cabooter, voorzitter van het Stampe & Vertongen Museum vzw, bij een Spitfire